Symbolistisch dichten

Jake Baddeley is een symbolist painter met een mooie website (http://www.jakebaddeley.com/), waarop veel van zijn werk te zien is. Zou er ook zo iets bestaan als een symbolist poet? En hoe zou symbolistisch dichten er dan uit kunnen zien?

Laat ik het maar eens proberen. De beeldentaal van het schilderen heeft iets universeels. Ongeacht taal, religie of ras is een beeld toegankelijk voor iedereen. Of een symbolistisch schilderij begrijpelijk is, is weer wat anders. Een schilderij kan door iedereen anders 'gelezen' worden.

Met woordentaal komt daar de complicatie bij dat je eerst toch enigszins moet snappen wat de woorden betekenen voor je toegang krijgt tot het gedicht. Je moet de taal waarin het gedicht is geschreven beheersen. Daarna volgt nog de tweede hindernis van de betekenis van de woorden, en dat valt de lezer bij symbolistisch dichten misschien ook wel een beetje zwaar op de maag. De diepere betekenis dringt zich door alle kieren van de taal naar boven.

Ik begin mijn poging met een citaat uit het oeuvre van Jake, het schilderij Persephone uit 2007, en daarop borduur ik al dichtend verder:

Hoe zeer moet ik aan vrijheid zijn gebonden

Het touw begeren dat de rede krenkt
En af te zien van hoop, die weemoed schenkt
Om schuldeloos te zijn, en zonder zonden?

Heb ik ooit groter vreugde ondervonden
Dan daar, waar mij de grootste diepte wenkt,
Het masker voor te doen, van goud doordrenkt
En me te geven aan mijn eigen wonden?

Me te verhullen in onkenbaarheid
Geobserveerd door onbegrepen ogen
Verblind rondom mijn masker neergevlijd

Mijn handen tastend in gebed gebogen
Een offer in de cirkel van de tijd
Om van het duister naar het licht te mogen

Laat ik nog dit betogen
Waar ook het touw volmaakt mijn wezen bindt
Ik voel mij in mijn diepste kern bemind

Dichtersleed

Dichters zijn niet per definitie van de meest praktische soort, en hebben een goed ontwikkeld vermogen tot lijden. Meestal heeft dat lijden met de liefde te maken. En gaat het over een onbereikbare liefde, al dan niet voorzien van een pakkende naam. Dante en Petrarca zijn daar mee begonnen met Beatrice en Laura, en hebben er boeken over volgeschreven, en sindsdien is het niet anders.

Het is goed dat dichters lijden. Dat is beter voor de kwaliteit van hun werk, en voor de samenleving. Als een dichter immers goed in zijn vel zou zitten, dan had hij net zo goed allerlei andere dingen kunnen doen. Politicus worden, bijvoorbeeld. Waar dat toe kan leiden (of is het: lijden?) heeft Karadžić wel bewezen.

Daar ga ik het verder echter niet over hebben. Zoiets gaat de pet van de dichter ver te boven. Vandaar dat ik me streng binnen de grenzen van het ordentelijke dichtersleed zal blijven begeven.

Het volgende sonnet kent, naast de continue onderstroom van de mal d'existence, als concrete aanleiding het repertoire van het voorjaarsprogramma 2008 van het Alkmaars Cantate Koor. Het koor is overigens ter ziele (eindigheid en afscheid zijn de vaste metgezellen van de dichter), maar het gegeven dat we ons toen vol overtuiging bekwaamden in Monteverdi's Lamento d'Arianna blijft. Lasciatemi morire, begint Ariadne daar vol smart haar droevig lied, als Theseus op een bootje zonder haar is weggevaren. Zo begint ook mijn sonnet. En hoewel het verre van mij is om te suggereren dat mijn dichtersleed ook maar in buurt komt van haar übertragisch lot, een beetje zielig is het allemaal wel.

Ach, laat mij sterven gaan. Het is te zwaar!

Jouw sprankelende lach, jouw heerlijkheden
Jouw hart, jouw klare zang, door mij aanbeden
Jouw meisjesziel, jouw gouddoorzonde haar

Het is te veel! Te mooi! Een groot gevaar

Voor mijn gemoedsrust en een goede reden,
Waar hoop vervliegt, geluk is weggegleden,
Te sterven daar ik enkel tranen spaar

Laat mij dus sterven gaan! Want in je armen
Zal ik niet liggen om in zoete waan
Me aan je kleine borsten te verwarmen

Geen zoete kusjes dus bij volle maan
Geen dartel, bloot gevrij. Nee, geen erbarmen
Slechts droefheid, treurnis, jammerklacht en traan

Ach, laat mij sterven gaan.
Het is te zwaar! Je bent veel te begeerlijk
Om niet van mij te zijn. Het is niet eerlijk!